PODSUMOWANIE DWÓCH LAT – GMINA MSTÓW ATRAKCYJNA TURYSTYCZNIE / 2012-12-31
Adam Jakubczak wójt gminy Mstów: „W moim odczuciu znacząco poprawił się wizerunek gminy na zewnątrz. Do niedawna jeszcze mówiąc o najbardziej znanych gminach z okolic Częstochowy, wymieniało się głównie Janów czy Olsztyn – przede wszystkim ze względu na ich walory turystyczne. Teraz Mstów wymieniany jest razem z nimi jednym tchem. Coraz więcej ludzi wie, że można się u nas aktywnie wypoczywać korzystając ze spływów kajakowych, terenów rekreacyjnych czy wziąć udział w plenerowych imprezach. To jest podsumowanie imprez i działań promocyjnych”.
Folder i mapa
Dwa wydawnictwa promują gminę Mstów . Pierwsze to folder zatytułowany „Gmina Mstów dobre miejsce na wypoczynek i rekreację”. Folder wydano w nakładzie 2,5 tysiąca egzemplarzy. Opisuje historię Mstowa, zabytki i ciekawe miejsca w gminie. Prezentuje walory krajobrazowe, atrakcje i szlaki turystyczne. Kieruje turystów do Klobukowic, Małus Wielkich czy na Przeprośną Górkę. Zachęca do zwiedzania kamieniołomu Latosówka.
Folder zawiera również praktyczne informacje - adresy i telefony firm świadczących usługi dla turystów.
Jest ładnie wydany i pełen zdjęć, które w większości zrobiono, by zilustrować opisywane miejsca.
Folder prezentowany jest na targach turystycznych.
Drugim ważnym wydawnictwem jest wydana w nakładzie 6 tys. egzemplarzy mapa gminy Mstów.
Mapa jest bardzo dokładna w skali 1:25 000. Zawiera powiększoną mapkę Mstowa i Wancerzowa oraz terenów rekreacyjnych nad Wartą. Zawiera również mapkę z podziałem gminy na sołectwa. Mapa zawiera tradycyjne nazwy dróg jak np. droga olsztyńska, srocka i brzyszowska. Dzięki konsultacjom i poszukiwaniom w dokumentach ewidencyjnych naniesiono na nią ujednolicone nazewnictwo. Tak jest w przypadku Góry Szwajcera, którą różnorodnie określano: Górą Kamień, Górą Szwajcara albo Szweizera. Podobnie jest ze Skałą Miłości – tak by już nie używać innych określeń np. Skała Miłosna. Mapa gminy pokazuje wszystkie najważniejsze i najciekawsze miejsca – góry, wzniesienia, skałki, jaskinie oraz miejsca ważne historycznie.
W części opisowej znajduje się wiele pięknych zdjęć, w tym przyrodniczych Jerzego Zygmunta i Krzysztofa Pierzgalskiego. Przy opisach Warty w części dotyczącej spływów kajakowych Urząd Gminy współpracował z Markiem Lityńskim autorem wielu publikacji na temat Warty. Część opisowa to: przełom Warty, szlak kajakowy od Częstochowy do Garnka, opis tej trasy oraz zbytki kultury gminy Mstów, wybrane szlaki turystyczne i charakterystyka gminy Mstów. Jest to pierwsza, samodzielna mapa gminy Mstów.
Sadownicza promocja gminy czyli „mstowskie sady”
Mstowskie sady to nowa promocyjna marka Mstowa, rozpoznawalny produkt
Na terenie gminy Mstów sady zajmują ponad 200 ha. Dominują jabłonie. Najwięcej sadów znajduje się w Zawadzie, Wancerzowie i Siedlcu. Część zakładano już w okresie międzywojennym, sporo w latach siedemdziesiątych ubiegłego wieku. Były odnawiane i unowocześniane. Są bardzo dobrze prowadzone, a wielu sadowników może poszczycić się nagrodami i wyróżnieniami w konkursach regionalnych i ogólnopolskich. Urząd Gminy i sadownicy wspólnie pracują by zbudować markę marketingową i handlową „mstowskie sady”. Współpracując ze Śląskim Ośrodkiem Doradztwa Rolniczego chcą promować piękno i walory mstowskich sadów, aby konsumenci z Częstochowy i okolic mogli je obejrzeć, poznać tajniki produkcji, przechowywania i przygotowywania jabłek do sprzedaży, żeby poznali sadowników, od których kupują owoce. W ramach nowej marki promocyjnej „mstowskie sady” opracowano logo – znaczek w kształcie jabłka z napisem „mstowskie sady”. Kolejnym etapem budowy marki „mstowskie sady” było Święto Kwitnącej Jabłoni.
Pierwszą jego edycję zorganizowano w Zawadzie. W tym dniu sadownicy w Siedlcu, Wancerzowie i Zawadzie otworzyli swoje sady dla zwiedzających. To była wyjątkowa okazja by podziwiać kwitnące jabłonie i wysłuchać opowieści o produkcji owoców i zasięgnąć porad specjalistów. Na terenie obok szkoły podstawowej po południu odbyła się część artystyczna połączona z kiermaszem i degustacją jabłek.
Mstowskie Sady i Święto Kwitnącej Jabłoni zainteresowało dziennikarzy. Ukazało się wiele artykułów na ten temat, a gminę odwiedziły telewizje: TVR i NTL.
Urząd Gminy ma zapewnienie, że otrzyma dotację z Urzędu Marszałkowskiego w ramach projektu złożonego do Partnerstwa Północnej Jury na zorganizowania Święta Jabłka w 2013 r.
„Design w terenie!”
Przez siedem dni studenci pod kierunkiem projektantów pracowali nad koncepcjami ożywienia przestrzeni publicznej gminy Mstów. To były warsztaty zorganizowane w ramach projektu „ Design w terenie”. Organizatorzy projektu wybrali gminę Mstów spośród wielu innych gmin, które ubiegały się o przeprowadzenie na swoim terenie takich warsztatów. Gmina Mstów wygrała m.in. z Chorzowem i dzięki temu zainaugurowała organizowany po raz pierwszy projekt. Projekt „Design w terenie” współfinansowany ze środków unijnych, został zorganizowany w ramach projektu „Design Silesia II". Liderem projektu był Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego, a partnerami: Akademia Sztuk Pięknych w Katowicach, Politechnika Śląska w Gliwicach oraz Zamek Cieszyn.
Do Mstowa, w październiku ubiegłego roku, przyjechali studenci Akademii Sztuk Pięknych w Katowicach, Wydziału Architektury Politechniki Śląskiej oraz Uniwersytetu Śląskiego. Ich pracę koordynowali eksperci: dr. Agnieszka Szóstek z Warszawy, konsultantka User Experience i Design Thinking oraz dr. inż. arch. Michał Stangel urbanista, adiunkt w Katedrze Urbanistyki i Planowania Przestrzennego na Wydziale Architektury Politechniki Śląskiej.
Zespół „Design w terenie” przygotował trzy koncepcje ożywienia przestrzeni publicznej gminy. Zaprojektował ścieżkę turystyczną prowadzącą przez 6 najciekawszych turystycznie miejsc we Mstowie. Szlak turystyczny łącząc te miejsca tworzy kształt litery M. Na szlaku znajdują się m.in. zabytkowe stodoły, klasztor, przystań kajakowa nad Wartą oraz rynek. Każdy punkt turystyczny to miejsce wypoczynku ze stoliczkiem, siedliskiem i stojakiem na rowery. Podłożem miejsca wypoczynku byłaby mapa turystyczna szlaku z wapiennej płyty. Projektanci zaproponowali również wybudowanie nad Wartą dwóch kładek dla pieszych oraz dodatkowych miejsc parkingowych.
Druga koncepcja dotyczy rewitalizacji zabytkowych stodół. Młodzi projektanci zaproponowali ekohotele, czyli miejsca hotelowe oparte o ekologiczny styl życia i ciekawie zagospodarowaną przestrzeń wokół stodół . Teren wypoczynkowo – rekreacyjny z hamakami, wypożyczalnią rowerów i innymi atrakcjami dla turystów.
Trzeci projekt zakłada ożywienie rynku i biblioteki Gminnego Ośrodka Kultury. Eksperci i studenci zaproponowali stworzenie na podwórku ośrodka – czytelni i kawiarenki, czyli miejsca spotkań mieszkańców, a na rynku więcej zieleni.
Zespół „Design w terenie” rozmawiał z mieszkańcami gminy, opracował ankiety, tak by zebrać jak najwięcej informacji, żeby projekty uwzględniały opinię i potrzeby mieszkańców. Zorganizował również wykłady na temat zagospodarowania przestrzeni publicznej.
Projekt zakończyła wystawa prezentująca efekty projektu „Design w terenie”. Ta wystawa pokazywana była w wielu miejscach , gdzie rozmawiano o roli zagospodarowania przestrzeni publicznej. Dzięki projektowi „Design w terenie” o Mstowie wspomina się w wielu publikacjach, nawet w Silesia Airport - Magazynie Międzynarodowego Portu Lotniczego Katowice.
Owocowo w Mstowie - Mstów tematem pracy dyplomowej
Mstów jest tematem pracy dyplomowej. To efekt projektów Design w terenie i Mstowskie sady. W projekcie „Design w terenie” uczestniczyła Joanna Jaroszyńska, która zainteresowała się Mstowem, mstowskimi sadami i napisała pracę dyplomową właśnie o Mstowie.
„Projekt wizerunku miejscowości Mstów” tak zatytułowana jest praca dyplomowa Joanny Jaroszyńskiej absolwentki Akademii Sztuk Pięknych w Katowicach.
Joanna Jaroszyńska w swojej pracy dyplomowej opracowała i przedstawiła jak można wykorzystać mstowskie sady i Święto Jabłka w tworzeniu wizerunku i promocji Mstowa. Przygotowała projekt Święto Jabłka Owocowo w Mstowie, strategię promocji, hasła promocyjne, logotyp , kolorystykę, elementy identyfikujące i informujące o wydarzeniu, elementy promocji produktu, obszarów Mstowa oraz scenariusz wydarzeń. Praca dyplomowa Joanny Jaroszyńskiej gościła w Rondzie Sztuki wraz z innymi dyplomami ASP w Katowicach, a potem także w Rondzie Sztuki dyplom Joanny Jaroszyńskiej można było oglądać wśród najlepszych dyplomów projektowych ASP w Polsce. Praca dyplomowa Joanny Jaroszyńskiej była także prezentowana na Pikniku Integracyjnym w Parku Śląskim w Chorzowie.
Spływy kajakowe
Malowniczy przełom Warty i piękne tereny to atuty gminy Mstów, dlatego Urząd Gminy promuje spływy kajakowe. W ten sposób chce pokazać, że warto w gminie Mstów aktywnie spędzać wolny czas. Współpraca z firmami, które organizują spływy na terenie gminy zaowocowała dwiema edycjami Mstowskiego Spływu Kajakowego „Wartą spływać warto”. Organizowane w sierpniu przyciagają całe rodziny. W pierwszym Mstowskim Spływie Kajakowym ponad 100 uczestników pokonało na kajakach odcinek Warty od mostu w Mirowie do terenu rekreacyjnego we Mstowie.
Na mecie czekał na kajakarzy spływu poczęstunek, a dzięki Gminnemu Ośrodkowi Kultury zabawa w duchu wodniackim trwała jeszcze do wieczora. Drugi Mstowski Spływ Kajakowy „Wartą spływać warto” zgromadził 30 osób. Kajakarze tym razem pokonali trasę Mstów – Skrzydlów. Było mniej uczestników, bo przepłynięcie tej trasy wymagało większych umiejętności - zakręty, drobne przeszkody, ale udało się je pokonać bez problemów. Spływ zakończył się poczęstunkiem przy muzyce w Skrzydlowie. Drugą edycję spływu zorganizowały sąsiadujące gminy: Mstów i Kłomnice.
Gmina Mstów zainaugurowała także zimowe spływy kajakowe i zorganizowała Mstowski Spływ Kajakowy Barbórkowo – Mikołajowy. Zima nie jest typową porą roku na spływy, ale wystarczy tylko odpowiednio się przygotować - ciepłe ubranie chroniące przed wilgocią oraz termos z gorącą herbatą i wrażenia niezapomniane. Warta jest piękna latem i zimą. W czasie pierwszego zimowego spływu pogoda dopisała, świeciło słońce. Uczestnicy spływu pokonali 10 km. odcinek rzeki od mostu w Mirowie do terenu rekreacyjnego nad Wartą. Płynęli dwie i pół godziny.
Na każdym spływie nad bezpieczeństwem jego uczestników czuwali ratownicy.
Spływy kajakowe organizują także strażacy z jednostek OSP. Te jednak mają charakter nie tylko rekreacyjny, ale także szkoleniowy. Strażacy poznają zasady bezpieczeństwa na wodzie, wysłuchają prelekcji ratowników, poznają także sprzęt do czyszczenia rzeki, który posiada jednostka OSP Jakrów. Żeby spływy były miłym wypoczynkiem gmina dba o czystość Warty. Organizowane są akcje sprzątania rzeki.
Nordic Walking także w gminie Mstów
Jurajski Puchar w Nordic Walking rozgrywany jest także w gminie Mstów. W ubiegłym roku rozegrano dwa etapy, a w tym roku jeden. W każdym z etapów udział brało około 100 zawodników, którzy do gminy Mstów przyjeżdżali z różnych miast województwa śląskiego.
Dwa etapy Jurajskiego Pucharu w Nordic Walking rozegrano na tarsie o długości około 6 km wytyczonej obok pozostałości kompleksu drewnianych stodół. To piękna i malownicza trasa, stąd podziwiać można panoramę Mstowa i Wancerzowa. Jeden etap rozegrano na Przeprośnej Górce. Trasa bardzo ciekawa przebiegająca obok Sanktuarium Ojca Pio, w pobliżu Grodziska Gąszczyk.
Każdy uczestnik mstowskiego etapu Jurajskiego Pucharu w Nordic Walking otrzymał mapę i przewodnik po gminie Mstów.
Zawody promują aktywny wypoczynek. Nordic walking polega na marszu ze specjalnymi kijami. To sport dla każdego. Nie wymaga szczególnych przygotowań i specjalnych predyspozycji. Poprawia kondycję i jest coraz bardziej popularny.
Gmina Mstów nagrodzona w konkursie „Piękna wieś województwa śląskiego”
Gmina Mstów w 2011r zajęła III miejsce w konkursie „Piękna wieś województwa śląskiego” w kategorii „Najlepsze przedsięwzięcie odnowy wsi”. Nagrodzono zgłoszone do konkursu - tereny rekreacyjne nad Wartą.
Komisja konkursowa powołana przez Zarząd Województwa Śląskiego oceniając tereny rekreacyjne nad Wartą brała pod uwagę m.in. pomysłowość, zaangażowanie społeczności lokalnej w realizację przedsięwzięcia oraz umiejętność jego zaprezentowania. W rywalizacji o nagrody w czterech kategoriach uczestniczyło 30 gmin. Do konkursu zgłoszono 11 wsi, 8 zagród, 24 przedsięwzięcia odnowy wsi oraz 8 stron internetowych sołectw. Łączna wartość nagród wyniosła 70 tysięcy złotych.
Nagrodę dla terenów rekreacyjnych nad Wartą w VII edycji konkursu „Piękna wieś województwa śląskiego” odebrali Adam Jakubczak wójt gminy Mstów oraz Zbigniew Bigosiński sołtys Mstowa.
Uroczyste podsumowanie konkursu odbyło się w w Sali Sejmu Śląskiego podczas Forum Sołtysów Województwa Śląskiego. Udział w forum wzięli także: Marian Jaksender sołtys Brzyszowa i Konrad Tyras sołtys Mokrzeszy.
Konferencji towarzyszyła wystawa prezentująca dorobek nagrodzonych wsi. Gmina Mstów zaprezentowała mapę gminy – wydaną kilka dni temu. Adam Markowski zastępca wójta gminy Mstów przedstawił uczestnikom spotkania multimedialną prezentację terenów rekreacyjnych nad Wartą.
Nagrodę w wysokości 4 tys. zł. Gmina Mstów przeznaczyła na zakup profesjonalnej kosiarki ciągnikowej dodatkowo wyposażonej w pług śnieżny. Profesjonalna kosiarka pomaga w utrzymaniu zieleni na tym terenie.
Turystyczny certyfikat
Urząd Gminy Mstów w 2011 r. otrzymał certyfikat za produkt turystyczny - rekreacyjne zagospodarowanie terenów nad rzeką Wartą. Certyfikat przyznała Częstochowska Organizacja Turystyczna.
Certyfikat za produkt turystyczny to wyróżnienie dla gminy, to promocja rekreacji i turystyki w gminie. Tereny rekreacyjne nad Wartą są atrakcyjnym miejscem wypoczynku i w bardzo krótkim czasie zyskały ogromną popularność.
W VII edycji konkursu na najlepsze produkty turystyczne w regionie certyfikaty przyznano w trzech kategoriach: produkt turystyczny, potrawa regionalna i pamiątka turystyczna. Oceniano 37 propozycji, a nagrodzono 16. W kategorii produkt turystyczny było 15 zgłoszeń, a 6 otrzymało certyfikaty.
800-lecie zjazdu biskupów we Mstowie
Mstów uczcił jubileusz 800- lecia zjazdu biskupów. Uroczystości zorganizowali Kanonicy Regularni Laterańscy w klasztorze we Mstowie, w przygotowania włączył się Urząd Gminy.
Zjazd biskupów polskich w 1212 roku był ważnym wydarzeniem w dziejach Mstowa. Zwołał go arcybiskup gnieźnieński Henryk Kietlicz. Podczas uroczystości konsekrowano biskupa poznańskiego Pawła. W zjeździe uczestniczył m. in. kronikarz, dziejopisarz Wincenty Kadłubek.
Kulminacją uroczystości 800-lecia była Konferencja Naukowa "Mstów - miasto, klasztor i parafia na przestrzeni wieków. Wracamy do przeszłości, aby zadbać o przyszłość". Program konferencji obejmował historię i dzieje Zakonu Kanoników Regularnych Laterańskich – jednego z najstarszych zakonów w Polsce, który w średniowieczu miał 2,5 tys. ośrodków i klasztorów m. in. w Krakowie, Czerwińsku i Wrocławiu. Podczas konferencji przedstawiono dzieje zakonu i klasztoru we Mstowie, przybliżono życie zakonne w Polsce na przełomie XII i XIII wieku. Przybliżono historię mstowskiego kościoła, jego budowę i architekturę, wystrój wnętrza oraz badania archeologiczne, które prowadzono w obrębie zespołu kościelno – klasztornego. Zaprezentowano archiwalia i dokumenty do dziejów klasztoru mstowskiego przechowywane m. in. w Archiwum Głównym Akt Dawnych w Warszawie, Archiwum Archidiecezji Częstochowskiej, Archiwum Państwowym w Częstochowie i w Archiwum Klasztoru Ojców Paulinów na Jasnej Górze.
O współczesnym Mstowie mówił Adam Jakubczak wójt gminy Mstów, o oświacie Danuta Piekarska dyrektor Zespołu Szkół we Mstowie, a badania archeologiczne przybliżyła archeolog Iwona Młodkowska – Przepiórkowska.
Konferencja zgromadziła wybitnych naukowców z wielu ośrodków uniwersyteckich m.in. ks. prof. Waldemara Graczyka z Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, prof. Annę Pobóg – Lenartowicz z Uniwersytetu Opolskiego, prof. Jolantę M. Marszalską z Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, ks. prof. Władysława Wlaźlaka z Uniwersytetu Rzeszowskiego.
Konferencja na tak wysokim, merytorycznym poziomie przyczyniła się do przypomnienia wiedzy o Mstowie oraz o długiej i wspaniałej historii klasztoru. To była pierwsza konferencja naukowa poświęcona historii Zakonu Kanoników Regularnych we Mstowie i historii tych ziem. Uczestniczyło w niej wielu mieszkańców gminy, którzy z zainteresowaniem wysłuchali prezentowanych publikacji i wykładów.
Uroczystości zakończyła, w niedzielę 3 czerwca, suma pontyfikalna pod przewodnictwemks. abp. seniora Stanisława Nowaka.
Nowoczesny obiekt sportowy na terenie LKS Warta Mstów
Dobiega końca budowa nowoczesnego kompleksu sportowego na terenie LKS Warta Mstów. Już widać efekty - boiska do gry w piłkę nożną, siatkową, koszykówkę oraz w tenisa ziemnego, a także szatnie i sanitariaty oraz salę do ćwiczeń w nowo wybudowanym obiekcie. Głównym założeniem tego projektu jest znacząca poprawa infrastruktury sportowej w Gminie Mstów, stworzenie warunków do bezpłatnego uprawiania wielu dyscyplin sportu oraz zwiększenie popularności Gminy Mstów w regionie.
Klub otrzymał na realizację tego projektu unijne dofinansowanie. Zarząd LKS WARTA w lutym 2009 r. złożył do Urzędu Marszałkowskiego wniosek „Budowa nowoczesnej, ogólnodostępnej infrastruktury sportowej w Gminie Mstów” w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata 2007-2013. Wniosek po procedurze konkursowej znalazł się na rezerwowej liście. W 2011 r. został wybrany do realizacji i otrzymał 50 % dofinansowania. W marcu 2012 r. Zarząd Województwa Śląskiego podjął uchwałę, w której zwiększył poziom dofinansowania do 85% kosztów kwalifikowanych projektu.
Przy dofinansowaniu Urzędu Marszałkowskiego, które wynosi blisko 2 mln zł, wsparciu Urzędu Gminy Mstów w wysokości 300 tys. zł i środkom własnym Klubu, LKS WARTA mógł rozpocząć budowę nowego kompleksu sportowego. A otwarcie już niedługo – pod koniec grudnia.
Snowpark Mstów
Mstów ma snowpark. Profesjonalnie przygotowane tory z przeszkodami do jazdy na snowbordzie.
Snowpark powstał na Górze Szwajcera na terenie rekreacyjnym nad Wartą. Powstał dzięki Stowarzyszeniu M – STUFF, które zrzesza osoby uprawiające sporty ekstremalne. Mariusz Kołodziejski, Bartłomiej Kloczkowski i Konrad Harciarek – liderzy i pomysłodawcy stowarzyszenia i snowparku podkreślają, że założyli stowarzyszenie właśnie po to by wybudować ten park. To idealne miejsce, które można także wykorzystać w sezonie zimowym. Przecież latem właśnie tu wypoczywają mieszkańcy gminy i turyści. Teraz będą mieli okazję aktywnie wypoczywać w tym miejscu także zimą. Stowarzyszenie M- STUFF chce promować uprawianie sportu, propagować jazdę na snowbordzie oraz organizować imprezy. Mają 5 desek, które udostępniać będą za darmo. Korzystanie ze Snowparku Mstów też będzie nieodpłatne.
Budowa snowparku trwała pół roku. Stowarzyszenie zrzesza ponad 20 osób. Podzielili się pracą i przeszkody na tory jazdy wybudowali sami. Głównie z ekologicznych materiałów. Przygotowane są cztery tory jazdy i 15 przeszkód. Jest tor dla początkujących, dla zaawansowanych i dla profesjonalistów snowbordzistów i narciarzy. Czwarty tor przeznaczony jest dla dzieci na zjazdy na sankach i dla tych, którzy po raz pierwszy zakładają deskę.
Urząd Gminy udostępnił stowarzyszeniu zbocze góry i pomógł przy budowie snowparku. Jest to kolejna atrakcja dla mieszkańców i turystów. Więcej informacji - www.snowparkmstow.pl
Henryk Dworak laureatem nagrody CzOT
Częstochowska Organizacja Turystyczna z okazji Światowego Dnia Turystyki w 2012 r. nagrodziła popularyzatorów lokalnej turystyki. Statuetkę „Za Zasługi Dla Rozwoju Turystyki Regionu Częstochowskiego” otrzymał Henryk Dworak. To pierwsza nagroda w tej kategorii przyznana przez CzOT.
Henryk Dworak jest prekursorem organizowania spływów kajakowych w gminie Mstów i przyczynił się do popularyzacji takiej formy wypoczynku.
Henryka Dworaka do nagrody zgłosił Urząd Gminy, by w ten sposób podziękować panu Henrykowi Dworakowi za jego działania. Swoją pasją zaraził wiele osób. Organizując spływy kajakowe przyciągnął do gminy turystów. Jest bardzo życzliwym człowiekiem i społecznikiem, chętnie pomaga w wielu akcjach np. sprzątania Warty. Przyczynił się także do powstania rzeźb nad Wartą, które przez wiele lat były wizytówką tego miejsca ( niestety podczas powodzi zostały zniszczone). Jest znany i lubiany w swoim środowisku.
Wstecz