Metody zbierania informacji/1

Prowadzący, dr Agnieszka Szóstek (informacje o prelegentce) i dr Michał Stangel (informacje o prelegencie), odpowiedzialni za program warsztatów, od pierwszego dnia zaplanowali dla uczestników wiele zadań.

Program pierwszego dnia zawierał: wykłady prowadzone przez zaproszonych ekspertów, zwiedzanie Mstowa, wywiady z mieszkańcami, panel dyskusyjny z władzami gminy i jej mieszkańcami.

Warsztaty rozpoczęły się wykładem „Perspektywa socjologiczna w poznawaniu i badaniu społeczności lokalnych”, dr Pauliny Rojek – Adamek (informacje o prelegentce) oraz dr Grzegorza Gawrona (informacje o prelegencie), pracowników Wyższej Szkoły Zarządzania i Nauk Społecznych im. ks. Emila Szramka w Tychach oraz wykładowców Akademii Sztuk Pięknych w Katowicach.

Podczas wieczornej sesji uczestnicy i mieszkańcy mogli wysłuchać wykładu dr Tomasza Jeleńskiego - Ocena, programowanie i projektowanie przestrzeni publicznej z wykorzystaniem metod warsztatowych - Project for Public Spaces.

Podczas wykładu została zaprezentowana niezwykle interesująca metoda i narzędzia, które pozwalają prowadzić pogłębiony dialog z użytkownikami. Metoda ta szczegółowo została opisana w podręczniku:

Jak przetworzyć Miejsce. Podręcznik kreowania udanych przestrzeni publicznych. Project for Public Spaces

W wystąpieniu autor akcentował następujące postulaty:

Kreacja przestrzeni powinna zaczynać się od oceny przez potencjalnych jej użytkowników.

Ze społecznej oceny rodzi się wizja miejsca.

Oceniając zaczynamy projektować.

Pierwszym i kluczowym elementem procesu projektowego jest spotkanie z reprezentantami władz oraz lokalną społecznością. Wynik dobrze przeprowadzonego dialogu pomiędzy mieszkańcami a zespołem projektowym pozwala na lepsze zrozumienie natury występujących problemów, sformułowanie hipotez, identyfikację potencjalnych możliwości rozwoju.

Miejsce determinuje koncepcję rozwiązania.

Przede wszystkim należy skoncentrować się wokół miejsca, zastanawiając się co chcemy zrobić, jakie funkcje chcemy realizować, jaką drogę rozwoju należy wybrać.

Koncepcja rozwiązania musi w uwzględniać kontekst, historię miejsca, uwarunkowania geograficzno - środowiskowe, potrzeby mieszkańców. Dlatego trudno w tym obszarze mówić o uniwersalnych rozwiązaniach.

Przestrzeń publiczna ma przede wszystkim służyć jej mieszkańcom i ważne jest, aby mieszkańcy się z nią identyfikowali, lubili ją, traktowali jako swoją.

Autor wystąpienia wyróżnił cztery atrybuty przestrzeni publicznej:

Wartość społeczna
Funkcje i działania
Dostępność i połączenia
Komfort i wizerunek

Ocenę miejsca można przeprowadzić, wypełniając ankietę zawierającą określony zestaw pytań, dotykających różnych dziedzin funkcjonowania przestrzeni publicznej, np.:

• czy dane miejsce jest czyste?
• czy sprzyja spotkaniom?
• w jaki sposób ludzie zachowują się w jego obrębie, czy są wobec siebie przyjaźni czy się unikają?
• czy miejsce jest unikalne?
• czy miejsce jest witalne w sensie gospodarczym?

W dalszej kolejności dokonuje się oceny bardziej specjalistycznej określając np.: wartość nieruchomości, zasady użytkowania, kompetencje władz gminy.

Wprowadzenie określonych kategorii oceny pozwala spojrzeć na daną przestrzeń bardziej obiektywnie.

W momencie zadania określonych pytań zaczynamy myśleć o danym miejscu w inny sposób, uświadamiać sobie nie brane do tego pory pod uwagę aspekty, mechanizmy jego funkcjonowania. Po wykonaniu tej oceny przechodzimy do serii pytań, skierowanej do potencjalnych użytkowników tego miejsca oraz osób które będą pełnić pieczę nad tym miejscem:

• Jakie zmiany można w danej przestrzeni wprowadzić?
• Jakie są przewidywane nakłady finansowe?
• Czy mieszkańcy są dumni z tego miejsca?
• Czy użytkownicy analizowanej przestrzeni to przypadkowi przechodnie, czy ludzie, których coś łączy?
• Czy ludzie w tej przestrzeni uśmiechają się do siebie, nawiązują kontakt wzrokowy?
• Czy miejsce jest dostępne?
• Czy w danym miejscu spotykamy ludzi starszych, czy małe dzieci?
• Czy struktura wiekowa osób odwiedzających ją odpowiada strukturze wiekowej społeczności?
• Czy dane miejsce jest monofunkcyjne? (np. użytkownicy w danym miejscu mogą nie tylko czekać na autobus, ale mogą też coś zjeść, zagrać w szachy itd.)
  - Czy można wyróżnić fragmenty przestrzeni, funkcjonujące źle lub dobrze? (Należy się zastanowić dlaczego tak się dzieje. Co jest źródłem występowania takiej różnicy)

Opisane powyżej elementy oceny danej przestrzeni publicznej na forum społecznym daje niezwykłe rezultaty. Tak dokładne informacje mogą być zebrane tylko w tej szczególnej chwili, która powstaje podczas dyskusji osób zaangażowanych, pragnących coś zmienić i mających poczucie wpływu na ostateczny rezultat.

Oba omówione powyżej wykłady zawierały dużą dawkę zarówno wiedzy teoretycznej jak i praktycznej. Uczestnicy dowiedzieli się w jaki sposób można analizować społeczności lokalne w kontekście nauk socjologicznych oraz mogli zapoznać się z wybranymi metodami programowania i projektowania przestrzeni publicznych. Zastosowanie tych metod umożliwia włączenie mieszkańców w proces projektowy, ułatwia proces decyzyjny oraz sprawia, że zaproponowane zmiany spotykają z akceptacją lokalnej społeczności.